تعریف کالیبراسیون

مقدمه

در استاندارد ملی ایران کالیبراسیون عبارت است از مقایسه یک دستگاه اندازه گیری با یک استاندارد و تعیین میزان خطای این وسیله نسبت به آن و در صورت  نیاز و لزوم تنظیم کالیبراسیون آن دستگاه با استانداردهای تعیین شده.

تعریف کالیبراسیون به زبان ساده عبارت است از اندازه گیری و صحت عملکرد وسیله اندازه گیری مطابق با مرجعی که توسط استاندارد تایید شده باشد. با توجه به اینکه دستیابی به کیفیت برتر و انجام آزمایش های دقیق از طریق انجام آزمون ها و اندازه گیری های مطمئن صورت می گیرد لذا انجام فرایند کالیبراسیون در تجهیزات آزمایشگاهی و پزشکی اهمیت ویژه ای پیدا می کند و کالیبراسیون تجهیزات آزمایشگاهی در اولویت قرار می گیرد.

از جمله اهمیت کالیبراسیون تجهیزات آزمایشگاهی می توان به کاربرد آن در صنایع پزشکی و آزمایشگاهی و کالیبره کردن دستگاه هایی از جمله دستگاه های کروماتوگرافی، ترازوها، یخچال ها، انکوباتورها و اتاقک های تست پایداری جهت بالا بردن میزان دقت آنها اشاره کرد.

ممکن است برخی بر این باور باشند که فرایند کالیبراسیون، هزینه و زمان زیادی  می برد اما باید توجه داشت که عدم قطعیت اندازه گیری، سبب تشخیص نادرست و در نتیجه خطا در تست ها می شود.

زمان کالیبراسیون

عوامل زیادی در حداقل زمان فواصل اندازه گیری موثر هستند:

  1. نوع وسیله
  2. پیشنهاد و توصیه کارخانه سازنده
  3. روند داده های به دست آمده از روی سوابق کالیبراسیون قبلی
  4. سوابق تعمیر و نگهداری دستگاه
  5. طول زمان استفاده و تعداد دفعات استفاده
  6. مدت زمان عمر دستگاه
  7. تغییر شرایط محیطی(ماننددما، رطوبت، ارتعاشات و …)

کالیبراسیون تجهیزات آزمایشگاه

از آنجا که در تجهیزات آزمایشگاهی، سنسورهای متفاوتی برای سنجش اِلمان های مختلف بکار می رود بدیهی است که کالیبراسیون تجهیزات آزمایشگاهی تاثیر بسیار مهمی در کیفیت نتایج ارائه شده دارد. معمولا علاوه بر کالیبره هنگام خرید دستگاه، کالیبراسیون باید به صورت دوره ای (که معمولا توسط شرکت های سازنده اعلام می گردد) نیز انجام پذیرد.

عدم قطعیت در گواهی کالیبراسیون

کلمه عدم قطعیت در گواهی کالیبراسیون به معنی تردید در خصوص اعتبار نتیجه است. عدم قطعیت اندازه گیری به ما اطلاعاتی درباره کیفیت اندازه گیری ارائه میدهد. نتیجه فقط تخمینی از مقدار واقعی است و فقط هنگامی کامل است که با گزارشی درخصوص عدم قطعیت همراه باشد.

زمانی که نتیجه اندازه گیری یک کمیت فیزیکی گزارش می شود، الزامی است که عدم قطعیت در مورد کیفیت نتیجه ارائه شود تا کسی که آن را استفاده می کند بتواند قابلیت اطمینان آن را ارزیابی کند. بدون این اطلاعات نتایج اندازه گیری را نمی توان با یکدیگر مقایسه کرد.

کالیبراسیون تجهیزات آزمایشگاهی

هدف از کالیبراسیون

کالیبراسیون معمولا با اهداف زیر انجام می شود:

برای استقرار قابلیت ردیابی دستگاه به استانداردهای مرجع

اطمینان از درستی مقادیر خوانده شده از دستگاه اندازه گیر

روش های کالیبراسیون

به طور کلی کالیبراسیون به سه روش قابل اجرا است.

  • به دست آوردن خطا و ثبت نتایج حاصله است.
  • روش اول را دربرگرفته و تنظیم ،تعمیر یا حذف خطای ایجاد شده را در بر می گیرد.
  • علاوه بر پوشش روش اول و دوم، نتایج حاصله با استاندارد و دستورالعمل مربوطه مقایسه و وضعیت دستگاه نیز از جهت قبول یا رد آن مشخص می شود.

مکان کالیبراسیون

مکان کالیبراسیون می تواند در محل آزمایشگاه شرکت منشور طب کوروش و یا در محل استفاده دستگاه باشد. بهتر است کالیبراسیون تجهیزات آزمایشگاهی در محل استفاده انجام گردد تا مواردی مانند تغییر شرایط محیطی یا آسیب احتمالی دستگاه در حمل و نقل در صحت کالیبراسیون نقشی نداشته باشند.

برچسب گذاری: دستگاه کالیبره شده باید از دستگاه کالیبره نشده متمایز باشد تا اشتباه فردی باعث کاهش دقت آزمایش نشود.  لذا معمولا روی دستگاه کالیبره شده یک برچسب (که روی آن نام و کد شناسایی دستگاه، تاریخ کالیبراسیون، تاریخ انجام کالیبراسیون بعدی، محدودیت های کاربرد و استفاده از دستگاه درج می شود)  نصب می گردد.

همچنین همراه با این مرحله برگه سوابق کالیبراسیون نیز صادر می گردد که در آن مواردی مانند: اطلاعات شناسایی دقیق ابزار(نام،کد،سریال)، نام مسئول و محل نگهداری،تاریخ،حدود خطای قابل قبول، نتیجه کالیبراسیون در قالب مقادیر خوانده شده پیش از تنظیم و پس از تنظیم برای هریک از پارامترهای مورد کالیبراسیون، شماره سریال استانداردهایی که برای کالیبره کردن ابزار به کار رفته اند، شرایط محیطی در حین کالیبراسیون، نام شخصی که عمل کالیبراسیون را انجام داده است، جزئیات هر گونه محدودیت استفاده، جزئیات تمامی تنظیمات ، خدمات ، تعمیرات و تغییراتی که انجام شده است درج می گردد.